De gasprijzen lopen alsmaar verder op. Dinsdag kostte een megawattuur op de gasbeurs zelfs 250 euro, terwijl dat een jaar geleden minder dan 30 euro was. Steeds meer huishoudens zien daardoor de energierekening oplopen. Een snelle oplossing is er niet. Maar een draai aan de thermostaat, extra kolen, kernenergie en Gronings gas kunnen wel wat verlichting brengen.

Waardoor is die gasprijs nu zo hoog?

Afgelopen najaar begon de prijs op te lopen. Een opverende economie leidde ertoe dat de vraag naar gas steeg, terwijl het aanbod niet meegroeide. Daar kwam bij dat Rusland vorig jaar al begon om de gaskraan naar West-Europa een beetje dicht te draaien. Dat dreef de prijs flink op.

Daar kwam in februari de Russische inval in Oekraïne bij. Sindsdien bouwt het land de gastoevoer richting Europa stapje voor stapje verder af.

De laatste weken is het probleem verergerd. Dit heeft te maken met de droogte. Het water in rivieren staat laag en daardoor kunnen schepen minder vracht zoals kolen meenemen. Energieproducenten moeten daardoor op zoek naar alternatieven en komen uit bij – je raadt het al – gas.

Ook kerncentrales kunnen nu minder energie produceren. Ze gebruiken rivierwater om hun centrales te koelen, maar er is minder rivierwater en het is bovendien warmer dan normaal. Ook hier is gas het alternatief. Kortom: de vraag is de laatste weken verder gegroeid en het aanbod niet, wat de prijs verder opdrijft.

Hoelang duurt dit?

Veel gasexperts denken dat de prijzen zowel dit jaar als volgend jaar hoog blijven, omdat de vraag naar gas waarschijnlijk ook hoog blijft. Dit komt onder meer doordat veel Europese landen hun gasvoorraden willen vullen voor de winter.

Ook het aanbod zal niet snel stijgen. Rusland zegt dat het om allerlei redenen niet meer gas kan leveren. Ook Noorwegen, een andere belangrijke energieleverancier, kent problemen.

Voor Nederland zou extra gaswinning in Groningen een optie zijn, maar die is juist afgebouwd vanwege de aardbevingen in het gebied. Het kabinet ziet extra Gronings gas als allerlaatste optie.

Wat merken huishoudens van de hoge prijzen?

Dat hangt af van wanneer je aan het einde van je energiecontract zit. Dat is het moment waarop je een nieuw contract moet afsluiten. De tarieven zijn dan waarschijnlijk hoger.

Maar doordat de gasprijzen al bijna een jaar behoorlijk hoog zijn, krijgen steeds meer mensen met de nieuwe, hogere tarieven te maken. Er zijn immers steeds meer mensen die een nieuw contract moeten afsluiten, en dat voelen ze in hun portemonnee.

Wat moet er gebeuren om de gasprijs omlaag te krijgen?

Er is eigenlijk maar één ding dat alles op korte termijn kan veranderen, zegt energiespecialist Jilles van den Beukel. “En dat is Russisch gas.” Maar dat binnenkort meer gas vanuit Rusland onze kant op komt, zit er niet in. Nederland en andere West-Europese landen willen er juist zo snel mogelijk van af.

Een snelle oplossing is er dus niet. Maar er zijn volgens Van den Beukel wel manieren om de gasprijzen iets te temperen. “Als bijvoorbeeld meer gas gewonnen wordt in Groningen, zou dat al wat schelen.” Weliswaar is dat niet genoeg om de tekorten aan te vullen – het is slechts 10 procent van wat we nu nodig hebben – maar dat is geen reden om het niet te doen: “We hebben nu zo’n grote gascrisis dat alle beetjes helpen”, zegt de energiespecialist.

Voor meer aardbevingen hoeven Groningers niet bang te zijn, denkt hij. De aardbevingen zijn na-ijleffecten van vroeger. Toen werd veel meer gas gewonnen. “In de jaren zeventig werd jaarlijks ongeveer 80 miljard kubieke meter gas naar boven gehaald, we zouden het nu hebben over 10 miljard kubieke meter”, zegt Van den Beukel.

Ook is er de optie om de thermostaat wat lager te zetten. Uit berekeningen van energieagentschap IEA blijkt dat we in Europa 10 miljard kubieke meter gas kunnen besparen door de verwarming in huizen en kantoren één graad lager te zetten.

Zijn kolen de oplossing?

“We hadden een aantal jaar geleden niet gedacht dat we kolen weer als optie zouden zien”, zegt Van den Beukel. “Maar dat is het nu wel. En dat is een noodgreep, want kolen stoken is niet leuk voor het klimaat. Dat geeft ook aan hoe ver het water ons aan de lippen staat.”

Die kolen kunnen we niet uit Rusland halen, want daar zit een Europees importverbod op. De wereldmarkt is de enige andere optie, maar die is krap geworden. Doordat Europa veel vloeibaar gas importeert, moesten bijvoorbeeld Aziatische landen op zoek naar alternatieven. Daarom hebben die meer kolen ingekocht. Als Europa nu ook meer kolen wil, wordt dat behoorlijk duur.

Zijn er duurzame oplossingen?

Allereerst is er natuurlijk het verlagen van het gasverbruik. Maar Van den Beukel wijst ook op kerncentrales. België heeft al aangekondigd twee centrales langer open te houden en in Duitsland wordt hier ook serieus naar gekeken. Dit lost het probleem ook niet op, maar kan de gasprijs wel verlagen.

Een andere duurzame oplossing is het verminderen van de gasvraag op lange termijn. Als we de energietransitie versnellen, met meer wind- en zonne-energie en een elektriciteitsnetwerk dat daarop aangesloten kan worden, hebben we minder gas nodig.

Daar kunnen wij zelf ook een rol in spelen. “Consumenten kunnen zonnepanelen en warmtepompen installeren”, zegt de energie-expert. “Dat helpt een beetje, en het is op lange termijn goedkoper.”